Hoài Thanh lạc đề

Diễn đàn dạo này im ắng, mình phần bận rộn phần cũng tài hèn sức mọn nên không giúpnó sôi động thêm được chút nào. Phần nữa, lâu lâu cũng không gặp Hằng Nga, Kiều Nga… nên cũng không có gì để giật cái tít cho nó hoành tráng (mai mốt đây,
chúng mình hứa hẹn trình làng những hình ảnh nóng bỏng trong đại tiệc sinh nhật
Hội trưởng Hà Nội). Trong lúc chờ đợi những hình ảnh miền Nam (tiếp Hội trưởng Thế Anh), miền Trung (chuẩn bị đón Hội trưởng về), mình kể vài chuyện về nghề nghiệp của mình làm vui.


Mình có một số kỉ niệm đặc biệt khó quên trong lần làm giám khảo cuộc thi viết hồi
kí của phạm nhân toàn quốc năm 2011. Khi chấm bài của phạm nhân mình khóc
suốtcả ngày ngồi làm việc ở Tổng cục VIII mắt sưng húp, tối về không ngủ được ám
ảnh vì những thân phận, những tình tiết xảy ra trong cuộc sống, cụ thể đối với
những phạm nhân phải chịu những án phạt nặng nề của pháp luật. Có một chuyện
thế này, cậu bé người dân tộc viết một bài rất hay, kể rằng cậu sống bình yên
thế nào ở xứ sở của cậu, cậu quen và yêu một cô gái, rồi cậu thi đại học, đỗ
vào Học viện quân sự mà cậu mơ ước, nhưng đúng ngày cậu nhận giấy báo là ngày
cậu bị bắt vì tội tàng trữ ma túy. Mà tính tiết ấy thế này, có ông chú rủ đi
chơi, khi ra bến xe, chú bảo, mày đi đôi giày hộ chú chân chú đau quá, rồi chú
đưa cho 200 ngàn bảo, mày cầm lấy mà uống nước. Sau đó cậu bị bắt, dưới đôi
giày là bọc ma túy, kết quả, cậu bị tuyên án 20 năm tù giam.

Phải nói câu chuyện đó ám ảnh mình kinh khủng, mình gần như bị chứng mất ngủ. Sauđó, những việc đại loại như thế diễn ra khá thường xuyên. Những hoàn cảnh éo
le, những tình tiết vô tình vô ý… nói chung, với nhận thức của mình, những
trường hợp đó rất đáng thương, đôi khi oan ức. Từ đó, có vẻ mình chấm điểm cũng
rất cảm tính. Một lần có một anh lãnh đạo nói với mình một câu: Thế giới tội
phạm là một thế giới vô cùng phức tạp và nhạy cảm, những gì thể hiện ra không
hẳn như bản chất của nó đâu.


Mình lúc đó như bừng tỉnh, những nghi vấn, những thương cảm đó mình mang đối
chiếuvới hồ sơ phạm nhân, mới nhận ra khoảng cách giữa sự thật và những thứ
khiếnmình chảy nước mắt. Mọi việc không dừng ở đó.

Sau khi chấm chung kết xong, mình tham gia đoàn công tác của Tổng cục Thi hành ánHình sự đến một số trại giam có phạm nhân được giải cao. Năm đó chấm giải Đặc
biệt cho phạm nhân Phạm Văn Thế (đồng niên với chúng mình, 75) ở Trại 6, Nghệ
An. Đây là một trường hợp vô cùng đặc biệt, chờ 11 năm thi hành án tử hình,
cuối cùng được Chủ tịch nước tha tội chết. (Chuyện về anh chàng này được báo
chí, truyền hình viết nhiều lắm rồi, chuyện anh ta nuôi cả đàn xxx đàn mèo
trong trại giam…). Gặp anh chàng này mình cũng ấn tượng lắm, hiền khô. Quản
giáo thì khen hết lời, một người chịu án tử hàng đêm chờ đợi ra pháp trường mà
sống rất tích cực thì cũng hiếm có. Mọi người thử hình dung, anh chàng kể, tôi
chờ đợi hàng đêm, cứ nửa đêm về sáng nghe tiếng giày cán bộ gõ trên nền gạch là
tim tôi lại đập thình thịch, sau tiếng giày là tiếng mở cửa tù, một người nữa
ra pháp trường, tôi lại trút một hơi thở dài. 11 năm x 365 ngày? Sau này được
ân xá anh chàng cũng cải tạo rất tốt, đươc làm đội trưởng. Vấn đề ở chỗ anh
chàng này mới học xong lớp 4, mười mấy tuổi đã vào tù nên chữ nghĩa cũng quên
hết. Mình hỏi, thế ai viết hộ anh? Bảo, quản giáo cử một bạn tù hàng ngày nghe
tôi kể chép lại. Cuộc đời của anh chàng này thì đúng là một câu chuyện dài hấp
dẫn, nhưng những gì thể hiện ra trên giấy lại không phải do anh ta. Rốt cục cái
giải Đặc biệt của anh chàng cũng được Ban giám khảo cân nhắc đưa xuống giải
Nhất.

Đêmđầu tiên ở Trại giam số 6, giữa rừng núi heo hút, mình thức trắng đêm nghe chim kêu vượn hót và ngẫm nghĩ về cuộc đời, hihi.


Hànhtrình về Trại 5, Thanh Hóa, nơi có nhiều phạm nhân được giải cao, cũng là một
trong những nơi giam giữ nhiều tội phạm án cao nhất khu vực miền Bắc.


Ởđây có 3 người phụ nữ được giải cao, giải Nhất và hai giải Ba. Những người phụ
này đều xuất thân gia đình gia giáo. Người phụ nữ được giải Nhất sinh năm 78 là
người mẫu danh giá một thời, học đến thạc sĩ Học viện Quan hệ quốc tế, sau đó
công tác ở một đài Truyền hình danh tiếng (ảnh). Người khác là cô giáo, người
khác nữa thì cũng công tác ở một cơ quan khá quyền lực, bố vốn là dân nghiên
cứu, một tiến sĩ nổi danh ở nước ngoài… Đọc 3 người này ai cũng ám ảnh, thương
cảm và nuối tiếc. Thậm chí các anh còn rất thích, chỉ mong để gặp lại thôi. Thế
nhưng đến khi tiếp xúc với họ, không những mình mà các anh chị trong đoàn đều
rất thất vọng. Nghe họ nói, nhìn họ, mới thấy, quả là, nếu họ sống lương thiện
mới là điều lạ. Câu đầu tiên khi lên xe trở về của mình là, sao em thấy mắt ba
người này gian xảo, tinh ranh, lạnh lùng thế? Cả mấy người ồ lên, kêu HT nói đúng.
Cũng như số phận anh chàng Thế kia, từ giải Nhất lại xuống giải Nhì, từ Ba
xuống Khuyến khích…

Với cô người mẫu



Trongchuyến công tác đó, đến một trại giam khác mình còn rất có cảm tình với một anhchàng nữa, rất đẹp trai, cực kì giỏi giang, sinh năm 76, anh chàng kể, năm 30
tuổi tôi đã có tất cả mọi thứ trong tay: tài sản, danh tiếng, học vị (tiến sĩ
chuyên ngành tài chính), địa vị, tình yêu… (mình sẽ khoe ảnh anh chàng này).
Mình thiên vị đến mức vận động hàng lang để cơ cấu cho anh ta giải gì đó (nhưng
thất bại).

Anh đẹp trai\

Thế mới thấy, không chỉ mình cả tin mấy anh chị tù nhân mà kì cựu đến như các anhchị quản lí, tiếp xúc trực tiếp với phạm nhân mấy chục năm vẫn có những nhầm
lẫn, kể anh nhà văn, nhà báo nguyên Phó tổng Biên tập Báo công an không lạ lùng
gì nhà tù cũng thế.

Nhưng cũng như cuộc sống vốn rất đa dạng, thế giới tù nhân cũng thế. Trong thế giới hồn đỗn, phức tạp đó vẫn le lói những ấn tượng rất nhân văn. Đó là Mai, tácgiả
giải Nhất với tác phẩm “Đi về phía mặt trời”. Cuộc đời của cô gái này như một
cuốn tiểu thuyết. Và đến giờ, khi đã trải qua nhiều cũng bậc tình cảm, nhận
thức, mình vẫn không nguôi thương cảm, nể phục cô gái ấy (không biết giờ này có
còn sống không?) Đây là Giải Nhất (đồng giải Nhất với Thế) xứng đáng nhất, để
lại dấu ấn nhất trong cuộc thi. Ai cũng phải thừa nhận cái tít của cô đặt cực
kì nhân văn, nhưng mình vẫn thường nói với mọi người rằng, em không hiểu đâu là
mặt trời của Mai? Mình chỉ thấy ở đó một cuộc sống tăm tối, bi đát, bế tắc và
tuyệt vọng…

Mai

Thực ra, thế giới tội phạm là một thế giới vô cùng phức tạp, bí ẩn và tinh vi, mỗi
một thân phận chứa đựng một câu chuyện dài, cũng có khi nó chỉ là một tình tiết
bất ngờ trong cuộc sống. Có một cậu còn rất trẻ (đó là cách mình nhìn nhận thôi
chứ cậu ta cũng đã đủ tuổi luật định rồi) nói một câu rằng: “Tuổi thơ ngây dại
của tôi cứ im lặng đi bên lề những nỗi buồn thường trực. Nỗi buồn nhận mãi cũng
thành quen… Trong ý nghĩa của bao người, trại giam là chốn khắc nghiệt, là đáy
cuộc sống, nhưng phía sau những song sắt có vẻ lạnh lẽo ấy, tôi nhận ra cuộc
đời không khép lại. Nhiều mảnh đời đã một thời lầm lỗi được mở ra khát vọng
thấy một tương lại tươi sáng hơn.”

Đó là một trong những trải nghiệm đáng kể trong công việc mà mình muốn chia sẻ với các bạn.